Zgryz idealny bardzo rzadko występuje.
Norma zgryzowa
Rysy twarzy są harmonijne , proporcjonalne i symetryczne Wszystkie zęby górne stoją na zewnątrz dolnych i w odcinku przednim zakrywają połowę zęba dolnego oraz odstają do przodu na 1- 2 mm . Linia środka górnych i dolnych zębów jest zgodna. W odcinkach bocznych zęby górne i dolne tworzą układ zamka błyskawicznego i kły górne przypadają pomiędzy trójkami a czwórkami dolnymi. Zęby nie są stłoczone ani obrócone .
Wady zgryzu zostały w bardzo przejrzysty sposób sklasyfikowane przez Antoninę Orlik –Grzybowską i podzielone na wady zgryzu i kości a opisane według płaszczyzn przestrzennych : przednio-tylnej ( tyłozgryz i przodozgryz ) środkowej ( zgryz krzyżowy i przewieszony ) oraz poziomej ( zgryz głęboki i otwarty ) . Leczenie kostnych wad zgryzu po ukończeniu wzrostu musi być ortodontyczno-chirurgiczne.
Tyłozgryz
Najczęściej występująca wada zgryzu , 85% wad ; objawia się wystawaniem wszystkich górnych zębów do przodu lub tylko dwójek czy trójek , dolne zęby są cofnięte. Bardzo często dodatkowo występuje stłoczenie zębów , zwłaszcza górnych . Leczenie daje najlepsze efekty w skoku wzrostowym i polega wtedy na wysunięciu żuchwy do przodu i poszerzeniu łuków zębowych w celu uzyskania miejsca na wszystkie zęby . Po wzroście usuwa się górne czwórki i cofa aparatem górne przednie zęby. Wada ta ulega znacznemu pogorszeniu pod wpływem usuwania zębów dolnych , zwłaszcza szóstek . Tyłożuchwie to kostny typ tej wady , żuchwa jest wtedy za krótka lub / i cofnięta.
Przodozgryz
Rzadko występująca wada zgryzu , 5% wad ; objawia się wystawaniem dolnych zębów do przodu ; często towarzyszy temu nadmierny wzrost żuchwy lub słaby rozwój szczęki ( czasem jedno i drugie ). Leczenie jest długie , należy je podjąć około 7-8 roku życia i kontynuować do ukończenia wzrostu czyli u kobiet do 18 a u mężczyzn do 25 roku życia . Wadę znacznie pogarsza usuwanie zębów górnych . Progenia to kostny typ tej wady i w bardzo nasilonych takich przypadkach konieczna jest operacja chirurgiczna szczęk po wzroście . W leczeniu ortodontycznym stosuje się rozbudowę aparatem szczęki górnej , przekierowanie żuchwy do dołu i tyłu oraz obserwację wzrostu żuchwy , którego nie można powstrzymać. Bardzo skutecznym aparatem w leczeniu nasilonego przodozgryzu u rosnących osób jest maska twarzowa w połączeniu z aparatem Hyrax.
Zgryz krzyżowy
Jeden lub więcej zębów górnych ustawia się dopodniebiennie ; trudny do leczenia ponieważ najpierw trzeba rozsunąć sąsiednie zęby aparatem a dopiero potem wysunąć ząb z podniebienia na miejsce w łuku zębowym. Jeżeli leczenie prowadzone jest aparatem zdejmowanym , to każde zdjęcie aparatu powoduje wznowę wady bo dolne zęby działają przeciwnie niż aparat. Zgryz krzyżowy kostny towarzyszy zwężeniom szczęki górnej na tle wrodzonym lub wywołanym przewlekłym oddychaniem ustami i powinien być leczony aparatem typu Hyrax.
Zgryz przewieszony
Jeden lub więcej zębów górnych ustawia się powierzchnią żującą całkowicie na zewnątrz zębów dolnych do policzka ; leczenie jest podobne jak w zgryzie krzyżowym. Kostnym typie tej wady szczęka jest za szeroka a żuchwa za wąska.
Zgryz otwarty
Przy całkowitym zaciśnięciu szczęk zęby górne i dolne nie stykają się w pionie. Często współistnieje z tyłozgryzem i wtedy towarzyszy temu dysfunkcja języka i wada wymowy , często też trwałe oddychanie ustami a zgryz otwarty z przodozgryzem stanowi najtrudniejszy zestaw wad do leczenia w całej ortodoncji. Kostny zgryz otwarty kiedy kości szczęki i żuchwy są za wysokie to Zespół długiej twarzy. W leczeniu zgryzu otwartego często stosuje się ekstrakcje zębów i zawsze rehabilitację języka.
Zgryz głęboki
Przy całkowitym zaciśnięciu szczęk zęby górne całkowicie zakrywają dolne , w skrajnych przypadkach dochodzi do odgryzania dziąsła własnymi zębami . Zęby dolne są zakleszczone i stłoczone . Zgryz głęboki powoduje ścieranie się zębów i nadmierne odkładanie kamienia nazębnego a także zablokowanie żuchwy w stawach , co może powodować przewlekłe bóle stawów skroniowo- żuchwowych i głowy. Ulega znacznemu pogorszeniu pod wpływem usuwania zębów dolnych . Kostny typ tej wady kiedy kości szczęki i żuchwy są za niskie to Zespół krótkiej twarzy.
Stłoczenia zębów
Wrodzone występują wtedy gdy zęby są szerokie, a szczęki wąskie a wtórne po przedwczesnym usuwaniu zębów mlecznych . W tyłozgryzach stłoczone są zęby górne a w przodozgryzach dolne .W leczeniu stosuje się rozbudowę szczęk aparatem we wzroście a w bardzo nasilonych stłoczeniach i po wzroście ekstrakcje zębów lub ich szlifowanie w celu korekty kształtu i rozmiaru.
Szpary pomiędzy zębami
Wrodzone występują wtedy gdy szczeki są za szerokie a zęby za wąskie . W leczeniu stosuje się aparaty stałe lub / i powiększanie zębów sztucznym materiałem.
Hipodoncja
Wrodzone zmniejszenie ilości zawiązków zębowych , które powstają w 4 miesiącu życia płodowego ; najczęściej dotyczy ósemek, piątek dolnych i dwójek górnych. W leczeniu stosuje się zęby sztuczne do końca życia lub zamykanie luk aparatem stałym.
Hiperdoncja
Wrodzone zwiększenie ilości zawiązków zębów ; najczęściej ząb dodatkowy występuje pomiędzy jedynkami górnymi tzw. mesiodens . Zęby dodatkowe często blokują wyrzynanie prawidłowych zębów i powinny być usunięte po kontroli RTG w celu potwierdzenia diagnozy.